همانطور که می‌دانید، نگهداری و تعمیرات (maintenance)، به مجموعه فعالیت‌ها و اقداماتی که به منظور آماده‌به‌کارنگهداشتن تجهیزات در سطح قابل قبول از نظر عملیاتی (نگهداری) و یا بازگرداندن تجهیزات معیوب به چرخه استفاده و بهره‌برداری، اطلاق می‌شود و نتیجه موردانتظار از این اقدامات، ایجاد آمادگی، حفظ قابلیت عملیاتی، تداوم و استمرار عملیاتی تجهیزات برای شرایط تعریف شده خواهد بود. در این مقاله قصد داریم به توضیحاتی مختصر در مورد تست و نگهداری و همچنین تعمیرات سیستم های اطفاء حریق اسپرینکلر بپردازیم.

استانداردNFPA25 Standard for Inspection,Testing and Maintenance of Water-Based fire protection systems بطورکامل به نحوه  بازرسی، تست، نگهداری و تعمیرات این تجهیزات پرداخته و تمامی اقدامات لازم برای مهیا نمودن و حفظ سیستم در همان شرایط و سطح عملکردی طراحی شده را، تشریح می‌نماید.

در سیستم لوله تر(wet pipe sprinkler system)  اسپرینکلرها به شبکه لوله‌کشی محتوی آب متصل هستند و به محض فعال‌شدن اسپرینکلر، آب فوراً تخلیه می‌شود. از امتیازات این سیستم می‌توان به سرعت بالا و هزینه‌های پایین نصب، نگهداری و تعمیرات اشاره کرد. در اکثر مناطقی که خطر یخ‌زدگی آب وجود ندارد، سیستم تر اولین انتخاب طراحان خواهد بود و اطمینان از صحت عملکردی و حفظ شرایط مطلوب این سیستم اطفاء حریق تنها با انجام یک پروسه صحیح نگهداری و تعمیرات موثر بدست خواهد آمد.

همانطور که می‌دانید، نگهداری و تعمیرات (maintenance)، به مجموعه فعالیت‌ها و اقداماتی که به منظور آماده‌به‌کارنگهداشتن تجهیزات در سطح قابل قبول از نظر عملیاتی (نگهداری) و یا بازگرداندن تجهیزات معیوب به چرخه استفاده و بهره‌برداری، اطلاق می‌شود و نتیجه موردانتظار از این اقدامات، ایجاد آمادگی، حفظ قابلیت عملیاتی، تداوم و استمرار عملیاتی تجهیزات برای شرایط تعریف شده خواهد بود.

 بازرسی، تست و تعمیرات

بازرسی

– اسپرینکلرها:  (Sprinklers)اسپرینکلرها می‌بایست سالیانه مورد بازدید قرار گرفته و عاری از هرگونه خوردگی (زنگ زدگی)، رنگ، مواد خارجی و صدمه فیزیکی بوده و متناسب با نوع آنها (e.g. upright , pendant or sidewall) به‌طور صحیح نصب شده باشند. درصورتی‌که دارای هر یک مشکلات فوق باشند، حتماً باید تعویض و یا اصلاح وضعیت شده و هرگونه انسداد و گرفتگی مسیر پاشش آن نیز برطرف شود.

درخصوص سرویس و نگهداری قطعات یدکی و موجودی انبار نیز موارد ذیل بایستی سالیانه کنترل گردد:

• ۱-      متناسب بودن تعداد و نوع اسپرینکلرها
• ۲-      آچارهای مخصوص آچارکشی انواع اسپرینکلرهای بکاررفته در سیستم

– لوله‌ها و اتصالات  (Pipe &Fittings): لوله‌ها و اتصالات بکاررفته باید هر سال کنترل شده و در وضعیت مطلوبی باشند. عاری از هرگونه آسیب مکانیکی، نشتی، خوردگی و ناهم‌راستایی (عدم انطباق) بوده و هیچ‌گونه بار خارجی بر آنها وارد نگردد.

– بست‌ها و آویزها (Hangers and Seismic Braces) :جنس و سایز لوله، نوع مصالح ساختمان، احتمال وقوع زلزله و…… از عواملی هستند که در انتخاب نوع بست‌ها وفاصله بین آنها تاثیر می‌گذارند. در فرایند بازرسی باید توجه داشت که هیچ‌کدام از نگهدارنده‌ها نباید آسیب فیزیکی دیده و یا شل باشند. درصورت صدمه و یا لقی اقدام لازم، تعویض یا بستن مجدد آنهاست.

– گیج‌ها (Gauges) :تمامی فشارسنج‌ها بایستی ماهیانه بازدید شده تا وضعیت مناسب خود را حفظ و فشار تغذیه آب از شبکه را به‌طور دقیق نشان دهند.

– سازه (Buildings) :سالانه و پیش از شروع فصل سرما می‌بایست تمام بخش‌های ساختمانی که در آن سیستم اطفاء اسپرینکلر تعبیه شده، اعم از پنجره‌های دیواری و سقفی، درها، سیستم تهویه، منافظ و……. بازرسی شوند تا آب موجود در سیستم اسپرینکلر تر، منجمد نگردیده و میزان گرمایش (انرژی) موردنیاز برای ایجاد دمای حداقل ⁰c 4.4 مهیا باشد.

– تجهیزات هشداردهنده(Alarm Devices) :این تجهیزات ازجمله: زنگ اخبارهای مکانیکی و پرشر سوئیچ و ….. می‌بایست هر سه ماه یکبار بازدید و صحت آنها بدون هرگونه آسیب فیزیکی تأیید شود.

– هیدرولیک سیستم (Hydraulic nameplate) :هرسه ماه یکبار چک گردد.

– اتصالات آتش‌نشانی (Hose Connections) :براساس استاندارد سالیانه مورد بازدید و کنترل قرار گیرند.

– شیرهای کنترل (Control valves) :لازم بذکر است، حداقل یک شیر کنترل فهرست شده می‌بایست بر روی هر سیستم اسپرینکلر نصب شود. مگر آنکه لوله تغذیه‌کننده سیستم اسپرینکلر و شبکه آب فایرباکس آتش‌نشانی (سیستم‌های متشکل از شبکه لوله‌کشی و اتصالات مربوط به شیلنگ‌های آتش‌نشانی که برای اطفاء دستی بکار می‌روند) مشترک باشد. آنگاه برای هر طبقه نیز یک شیر کنترل نصب گردد تا هنگام تعمیرات سیستم اسپرینکلر، خللی در عملکرد شبکه آب آتش‌نشانی وارد نشود. شیرهای فوق ازجمله شیرهای پروانه‌ای و …. بصورت هفتگی و ماهیانه باید چک شوند.

تست

– اسپرینکلرها  (Sprinklers):اسپرینکلرهای مرغوب درصورت عدم وارد شدن صدمه احتمالی فیزیکی و … تا ۵۰ سال به خوبی کار خواهند کرد و نیاز به تست ندارند. لکن بعد از آن می‌بایست جایگزین شده و یا تست گردند. در حالت دوم بصورت تصادفی از نواحی گوناگون، تعداد مشخصی بعنوان نمونه انتخاب و به یک آزمایشگاه دارای صلاحیت در حوزه کنترل صحت عملکرد و تست این تجهیزات ارسال می‌گردد. پس از تأیید، قابلیت استفاده خواهند داشت و بعد از آن هر ۱۰ سال یکبار این فرایند تکرار می‌شود. درصورتی که از زمان ساخت اسپرینکلر ۷۵ سال گذشته باشد، فاصله هر کنترل به ۵ سال یکبار تقلیل خواهد یافت.

– گیج‌ها (Gauges) :این تجهیزات میبایست هر ۵ سال یکبار تعویض شده و یا با یک نمونه کالیبره‌شده، مقایسه شوند تا درصورت نداشتن دقت لازم، به واحد کالیبراسیون ارسال و اصلاح شود.

– تجهیزات هشداردهنده(Alarm Devices) :این تجهیزات همانطورکه می‌بایست هر سه ماه یکبار بازدید و صحت آنها بدون هرگونه آسیب فیزیکی تایید شود، برطبق روند اشاره‌شده در استاندارد، باید مورد تست عملکردی نیز قرار گیرند.

– اتصالات آتش‌نشانی (Hose Connections) :پس از گذشت ۵ سال از زمان نصب، این تجهیزات باید مورد سرویس تست قرار گیرند و درصورت تأیید پس از آن، هر ۳ سال این امر اتفاق بیافتد.

تعمیرات

در بخش تعمیرات سیستم‌های اطفاء حریق موارد ذیل صورت می‌پذیرد:

– اسپرینکلرها  (Sprinklers): در برخی از اجزای سیستم‌های اسپرینکلر، بازسازی مجموعه در قالب نوسازی تجهیزات و قطعات صورت می‌پذیرد. مشخصات و موارد زیر در جایگزینی و کاربرد مناسب اسپرینکلرها مورد توجه می‌باشد:

– نوع اسپرینکلر

– سایز اوریفیس و ضریب k

– نرخ دما

– پوشش اسپرینکلر (درصورت داشتن)

– نوع پاشش (upright,pendant,sidewall)

– ملزومات طراحی

در جعبه‌ای مخصوص می‌بایست تعدادی اسپرینکلر یدکی متناسب با انواعی که در سیستم بکار رفته است، نگهداری شود. محل استقرار جعبه فوق در معرض رطوبت، گردوغبار، خوردگی و یا دمای بیش از ۳۸ درجه سانتیگراد نباشد. به‌هیچ‌عنوان نباید از اسپرینکلرهای دارای پوشش یا رنگ یا هرگونه تزیین اضافی و غیراستاندارد استفاده نمود. وضعیت تعداد اسپرینکلرهای یدکی که بایستی در محل انبارش شده و موجود باشد به قرار زیر است:

– در سیستم‌های دارای تعداد اسپرینکلر کمتر از ۳۰۰ عدد، حداقل ۶ اسپرینکلر

– در سیستم‌های دارای ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ اسپرینکلر، حداقل ۱۲ عدد

– در سیستم‌های دارای بیش از ۱۰۰۰ اسپرینکلر، حداقل ۲۴ عدد

آچار اسپرینکلر  (Sprinkler Wrench): در اجرای فرایند تعمیرات، یکی از ابزارهای مهم و موردنیاز آچار اسپرینکلر می‌باشد. باید برای هریک از انواع اسپرینکلرهای نصب‌شده در سیستم، می‌بایست یک آچار مخصوص آن در جعبه نگهداری قطعات یدکی وجود داشته باشد تا در زمان مونتاژ و دمونتاژ کردن اسپرینکلرها و آچارکشی، از آن استفاده شود.

تست تأییدیه نصب: در مواقعی که انجام فعالیت‌های بازسازی و تعمیرات اجزا و تجهیزات سیستم اطفاء حریق اسپرینکلر، منجر به ایجاد تأثیر بر روی بیش از ۲۰ عدد از اسپرینکلرها باشد، نصب و راه‌اندازی تمامی المان‌های فوق بایستی برطبق استاندارد (NFPA13) انجام پذیرد.

– اتصالات آتش‌نشانی (Hose Connections) : پس از هر بار استفاده از این تجهیزات، تمامی رابط‌ها می‌بایست قبل از بکارگیری مجدد در سیستم، تخلیه، تمیز و کاملاً خشک شوند. تجهیزاتی که موفق به اخذ تأییدیه در مراحل بازرسی و تست نمی‌شوند، بایست مجدداً تعمیر، تست و یا جایگزین شوند.

– شیرآلات  (valves): این تجهیزات یکی از کلیدی‌ترین اجزاء مورداستفاده بوده که می‌بایست سالانه و یا هر زمان که موردنیاز است تعمیر و نگهداری شده و بعضاً المان‌های داخلی آنها مورد بازدید قرار گیرند.

– آب مورداستفاده در سیستم (Marine Systems) : معمولاً در سیستم‌های اطفاء حریق اسپرینکلر، پس از انجام تعمیرات، از آب شیرین بعنوان منبع ذخیره برای تخلیه و آب‌گیری مجدد تجهیزات استفاده می‌شود